Autonomie-ondersteunend lesgeven in het secundair onderwijs. Een bewuste keuze om leergoesting te stimuleren.

Vandaag de dag worden leerkrachten uitgedaagd om leerlingen blijvend te motiveren. Omdat motivatie zo’n complex begrip is met veel beïnvloedende factoren vraagt het van leerkrachten beslissingsvermogen, veel creativiteit en flexibiliteit om hierop in te spelen. Met dit project proberen we leerkrachten te ondersteunen in het zoeken naar manieren om motivatie te bevorderen. Autonomie-ondersteunend lesgeven is een mogelijke manier. Hoewel onderzoeksresultaten aantonen dat een autonomie-ondersteunende context een positief effect heeft op motivatie en leerprestaties van leerlingen, geeft het Departement van Onderwijs en Vorming aan dat het vormgeven van zulke context niet eenvoudig is in de dagelijkse praktijk. Zo zorgen de talrijke regels, afspraken, verplicht uniform curriculum, gestandaardiseerd toetssysteem etc., ervoor dat het voor leerkrachten geen evidentie is om een autonomie-ondersteunende context te creëren (Kessels, 2013). Tevens is het opvallend dat de wetenschappelijke literatuur over ‘autonomie-ondersteunend lesgeven in secundair onderwijs’ zeer karig blijft in het aanbieden van concrete voorbeelden. Toch streven we er in het secundair onderwijs naar dat leerlingen zullen groeien in zelfsturende vaardigheden en in het maken van weloverwogen keuzes. Allemaal sleutelcompetenties die niet alleen belangrijk zijn op school, maar ook in het (beroeps)leven en in het kader van levenslang leren.

Gezien uit onderzoek en praktijkervaringen de behoefte aan begeleiding in het omgaan met motivatieproblemen blijkt en een autonomie-ondersteunende leeromgeving hier tegemoet aan kan komen, willen we met voorliggend project inspelen op deze ondersteuningsbehoefte.  In het project willen we allereerst nagaan hoe secundaire scholen, leerkrachten en leerlingbegeleiders een autonomie-ondersteunende context creëren. De hoofdfocus is het klasniveau (PAV, talen, wetenschappen), maar we willen ook openstaan voor belangrijke informatie op schoolniveau (beleid, leerlingenbegeleiding). We willen zo voorkomen dat we belangrijke informatie zouden mislopen over factoren i.v.m. het beleid en leerlingenbegeleiding, die een autonomie-ondersteunende leeromgeving op klasniveau kunnen belemmeren/bevorderen. In het eerste projectjaar (2015 – 2016) gaan we op zoek naar praktijkvoorbeelden in de tweede graad secundair onderwijs, die we verzamelen en analyseren aan de hand van een werkkader op basis van de literatuur. Uit de concrete praktijkvoorbeelden leiden we algemene richtlijnen af voor een autonomie-ondersteunende leeromgeving. Deze vormen dan de basis om in het tweede projectjaar (2016 – 2017) een interventie uit te voeren in de tweede graad. Meer concreet willen we zo nagaan hoe een autonomie-ondersteunende context geïmplementeerd kan worden op klasniveau binnen de vakken PAV, Wetenschappen en/of talen. Voor deze fase wordt er gebruik gemaakt van de methodiek van teacher design teams om een vertaling van de richtlijnen te maken naar een bepaald vak en een bepaalde beginsituatie. Binnen het team wordt er per vak nagegaan welke interventies een leerkracht kan uitproberen om een autonomie-ondersteunende leeromgeving aan te bieden. Hiervoor maken we gebruik van een ontwerpkader. We volgen de interventies op en maken een synthese van factoren en randvoorwaarden die belangrijk zijn voor de implementatie (implementatiekader).

Het project wordt afgerond met een nascholingsaanbod en een inspiratiegids voor het ontwikkelen van een autonomie-ondersteunende leeromgeving in de tweede graad van het secundair onderwijs.